| Fiilimsilerin Tanımı ve Özellikleri
Eylem anlamı taşıyan, ancak kişi ve kip çekimleri olmayan, cümlede ad, sıfat ya da zarf olarak görev yapan sözcüklerdir.
Özellikleri:
1. Eylemlerden türetilir; eylem anlamını yitirmediklerinden mastar eki (-mek, -mak) alabilirler.
2. Olumsuzluk eki (-me, -ma) alabilirler.
3. Türetildikleri eylemin çatı özelliğini aynen devam ettirirler.
4. Yarım yargı bildirir, yan cümlecikte yüklem olurlar. Yan cümlecikte özne, tümleç gibi öğeler bulunabilir. Geçişli olanlar nesne de alabilirler.
5. Kip ve kişi çekimleri yoktur. Fiil değil, ad çekim eklerini alırlar.
6. Cümlede ad soylu sözcük (ad, sıfat, zarf) gibi görev yaparlar.
AD EYLEM (İSİM-FİİL) (MASTAR, EYLEMLİK)
Fiil kök veya gövdelerine -mek (-mak), -me (ma), -iş (-ış, -üş, -uş) ekleri getirilerek türetilen eylemsilerdir. Hem eylem anlamı taşır, hem ad gibi görev yaparlar. Yanlarına aldıkları öğelerle birlikte yan cümlecik kurar; ad çekim eklerini alarak cümlede öge olurlar.
Tatil günlerinde balığa çıkmak en büyük eğlencesiydi.
Ayşe, kitap okumayı, tiyatro seyretmeyi çok sever.
Köşede saatlerce bekleyişlerinden kuşkulandık.
En beğendiğim tarafı, her olaya iyimser yaklaşmasıydı.
Çocukların neşeyle bağrışmaları, içimi açtı.
Not: Mastar ekleriyle türetildikleri halde, eylem anlamını yitirmiş adlar eylemsi değildir. Bunlar olumsuz yapılamazlar:
* dolma, kapama, sarma, kızartma, yazma, dondurma
* çakmak, ekmek, yemek, koymak
* dikiş, alışveriş, uçuş, bakış, gösteriş
Örnek Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük eylemsidir?
A) O yıl Karadağ yöresinde bir ayaklanma çıkmıştı.
B) Bu konuda çevredekilere danışma gereği duymadı.
C) Tayın alnında ince bir akıtma vardır.
D) Gözlerine sanki yaradılıştan sürme çekilmiş.
E) Ocaktaki kavurma suyunu çekmek üzere.
Cevap: B
Örnek Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili adeylem "özne" görevinde değildir?
A) Güzelleşmek, günümüz kadınlarının en önemli sorunudur.
B) Aldatılmayı hiçkimse istemez.
C) Okuma, gençlerin en büyük eksikliğidir.
D) Düşünme, geliştirilmesi gereken bir yetenektir.
E) Görüşme, gizli yapılacakmış.
Cevap: B
|
